Konektibitaterako eskubidea aro digital berriaren funtsezko zutabeetako bat bihurtu da; izan ere, interneterako sarbidea demokratizatuz, pertsona orok informazio- eta komunikazio-askatasunerako duen eskubideaz baliatu eta gozatu ahal izatea lortuko dugu. Baliteke oso posizio erosoa izatea hiri eta hiriarteko udalerrietan bizi direnentzat, baina, egia esan, ez dago oso urruti joan beharrik sareen kalitatearekin arazoak daudela ziurtatzeko.
Onartu beharra dago oinarrizko baliabideak enpresa pribatuen esku uztera ohituta dagoen mundu honetan, Interneten nabigatzeko azpiegiturak eta bitartekoak guztiz oligopolizatutako merkatu batean egotea erabat normalizatuta dagoela. Eta horrek ondorioak argiak ditu; ikusita baliabide horien jabe diren multinazionalek euren interesak gizarte osoaren ongizatea baino gehiago lehenesten dituztela, oraindik ere zuntz optikorik ez dagoen eremuak ikus ditzakegu.
Arazo horretatik abiatuta, eta Interneteko operadore nagusien estaldura itxaroteaz nekatuta, Sakanan sare mankomunatuko egitasmo bat jarri dute martxan: Sakananet. Sakanako Mankomunitateak, Sakanako Garapen Agentziak eta guifi.net Fundazioak bultzatutako ekimena da. Herritarren, Nafarroako Gobernuaren (obra zibila) eta Interneteko eta telefoniako zerbitzuak eskaintzen dituzten lau operadoreren (Abaila, Evel, Sisnet eta Sona) laguntza eta parte-hartzea ere badu.
Proiektu honen bidez, azpiegitura teknologiko guztiak eraiki dituzte zuntz optikoaren bidez Sakanako udalerrietako (Arakil, Arbizu, Arruazu, Etxarri-Aranatz, Irañeta, Irurtzun, Lakuntza eta Uharte-Arakil) etxe edo enpresei Interneterako sarbidea helarazi eta hobetzeko. Sarearen jabetza operadore bakar baten esku dagoen ohiko ereduetan ez bezala, sare mankomunatu bat ondasun komun gisa erabiltzen den azpiegitura da: bertan inbertitu duten eta erabiltzen duten guztiena da.
Baina, zer desberdintzen du eredu honek beste batzuengatik? Hain zuzen ere, hainbat abantaila eskaintzen ditu:
- Sare irekia, askea eta neutrala izatea.
- Sare bera operadore ugarirekin partekatzea, monopolioa saihestea.
- Ingurumenaren aldetik jasangarriago izatea, azpiegiturak ez direlako bikoizten.
- Kostuak merkatzea.
- Erabiltzaileek hainbat merkataritza-operadoreren artean aukeratu ahal izatea.
- Azpiegiturarekin negozioa egitea saihestea.
Are gehiago, lur komunen erabilerak eta herritarren finantzaketak proiektu parte-hartzaile eta autogestionatu bihurtzen dute Sakananet. Herritik eta herriarentzat sortutako proiektua, ahalduntze kolektibotik abiatutako alternatiba.
Ez da norabide honetan ikusten dugun lehen ekimena. guifi.net 2004an hasi zen Osona eskualdean (Katalunia) telekomunikazioen proiektu teknologiko gisa, eta gaur egun Kataluniako, Valentziako, Euskadiko eta abarreko sare mankomunatuak sortzen lagundu du. Berrienetako bat Zumaian dago, 2020an abian jarri zena. Teknologia burujabetzaren beste adibide bikain bat iazko Euskarabilduan ezagutu genuen Oñatiko Onaro da.
Nahikoa da multinazionalak kontsumitzaile guztien eskura ez dauden neurriz kanpoko tarifekin aberastea. Nahikoa da erabat amortizatuta dauden azpiegituren mantentze-lanetatik haratago ordaintzen jarraitzea. Gizartearen digitalizaziorantz aurrera egin nahi badugu, bide bakarra konektibitatea demokratizatzea da, eta ez dago hori egiteko modu hoberik autohornikuntzatik baino.
